مقدمه
در دنیای پیچیده و پرهیاهوی امروزی، امنیت اطلاعات و محافظت از منافع سازمان‌ها در برابر تهدیدات سایبری به یکی از مهم‌ترین چالش‌ها تبدیل شده است. با پیشرفت فناوری و افزایش حجم حملات سایبری، لزوم تشکیل واحد SOC یا مرکز عملیات امنیتی برای سازمان‌ها رو به افزایش است.
SOC یک تیم متخصص و مجرب از کارشناسان امنیتی است که با هدف تشخیص، پیشگیری، مانیتورینگ و پاسخگویی به حوادث امنیتی، در سازمان ایجاد می‌شود. این واحد وظیفه تجمیع و تحلیل رویدادهای امنیتی، تشخیص تهدیدات، ارائه پاسخ‌های فوری و بهبود فرآیندهای امنیتی دارد.به طور کلی، SOC عملکرد امنیتی سازمان را تضمین می‌کند و در کاهش اثرات تهدیدات امنیتی، حفظ امنیت داده‌ها و سامانه‌ها، و جلوگیری از وقوع حوادث امنیتی تأثیرگذار است.
SOC چیست ؟
مرکز عملیات امنیت (SOC=Security Operations Center) به عنوان یک واحد متمرکز در یک سازمان عمل می‌کند که هدف آن تشخیص و واکنش سریع به حوادث امنیتی، حفاظت داده‌ها و بازیابی سرویس‌ها است. این مرکز به وسیله یک ساختار مرکزی عمل می‌کند و وضعیت فعلی رویدادهایی که در شبکه رخ می‌دهند را نشان می‌دهد. می‌توان SOC را به عنوان یک برج مراقبت در طول سال تصور کرد که توسط تیم‌های امنیتی، از جمله تحلیلگران و مهندسان سیستم، خدماتی مانند مانیتورینگ به صورت بلادرنگ، مدیریت تجهیزات امنیتی و فعالیت‌های ارزیابی امنیتی را ارائه می‌دهند.
SOC از سه عامل اساسی People, Process, Technology تشکیل می‌شود. این سه عامل به طور کامل به یکدیگر وابسته هستند.
تعریف هرکدام از این عوامل عبارت است از:
عوامل نیروی انسانی(People): شامل الزامات برای استخدام نیروی انسانی آموزش‌دیده است که دانش و تجربه کافی برای انجام وظایف مشخص در نقش‌های کلیدی سازمان را دارند. این نیروها با اطلاعات و مهارت‌های لازم می‌توانند به طور موثر در تشخیص و پاسخ به تهدیدات امنیتی همکاری کنند.
عوامل تکنولوژیکی(Technology): شامل تجهیزاتی است که در شبکه استفاده می‌شوند و می‌توانند رویدادها را تولید کنند. این تجهیزات باید به طور مداوم کنترل و مدیریت شوند تا امکان تشخیص واکنش به حوادث امنیتی فراهم شود.
عوامل فرآیندی(Process): شامل مجموعه‌ای از فرآیندها، روال‌ها و رویه‌ها است که به صورت پیش‌فرض طراحی شده‌اند و در اجرای دقیق و منظم خط‌مشی‌های امنیتی سازمان کمک می‌کنند. این عوامل توصیف می‌کنند که چگونه فرآیندها و رویه‌ها باید اجرا شوند. ارتباط دهنده نیروی انسانی و تکنولوژی است.
به طور خلاصه، SOC به عنوان یک مرکز عملیاتی امنیتی در یک سازمان، با استفاده از تکنولوژی‌ها، فرآیندها و نیروی انسانی مجهز به دانش و تجربه، مسئولیت مدیریت و پاسخگویی به تهدیدات امنیتی را بر عهده دارد.
وظایف و مسولیت های SOC
واحد SOC وظایف مهم و متعددی را در مدیریت امنیت سازمان‌ها بر عهده دارد. در زیر به برخی از این وظایف اصلی اشاره می‌کنم:
-جمع‌آوری داده‌ها:
SOC باید از طریق ابزارهای نظارتی و سامانه‌های مرتبط داده‌های امنیتی را جمع‌آوری کند. این شامل داده‌های لاگ‌ها، رویدادهای امنیتی، جریان‌های شبکه و اطلاعات مربوط به حملات است.
-تهیه گزارشات:
تهیه و ارائه گزارشات تهدیدات به سازمان‌ها کمک می‌کند تا به صورت سیستماتیک با تهدیدات امنیتی روبه‌رو شوند و اقدامات لازم را برای بهبود و تقویت امنیت خود انجام دهند. این گزارشات به مدیران و تصمیم‌گیران در سازمان کمک می‌کنند تا تصمیمات مناسبی را در خصوص سیاست‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و منابع امنیتی بگیرند.
-تشخیص و پاسخگویی به حملات:
واحد SOC به کمک ابزارها و فناوری‌های پیشرفته، تهدیدات امنیتی را تشخیص می‌دهد و به صورت فوری واکنش مناسب را نسبت به حملات و رویدادهای نامطلوب نشان می‌دهد. این شامل شناسایی حملات، تجزیه و تحلیل رفتار حمله‌کننده، مسدودسازی حملات و بازیابی سیستم‌های تحت حمله است.
-نظارت و پایش SOC:
به صورت پیوسته فعالیت‌ها و ترافیک شبکه را نظارت می‌کند و به دنبال رویدادهای مشکوک و نامطلوب می‌گردد. با استفاده از ابزارها و روش‌های نظارتی پیشرفته، SOC تلاش می‌کند تا رویدادهای امنیتی را شناسایی و مورد تحلیل قرار دهد تا در صورت لزوم بتواند به طور سریع واکنش مناسبی نسبت به آنها نشان دهد.
-تحلیل رویدادها و گزارش‌گیری SOC:
مسئول تحلیل و بررسی رویدادهای امنیتی است. این شامل جمع‌آوری و تحلیل داده‌های لاگ‌ها، رویدادهای امنیتی و اطلاعات مربوط به حملات است. سپس، گزارش‌هایی در خصوص تهدیدات، آسیب‌پذیری‌ها و پیشنهادات بهبود امنیتی به مدیران سازمان تهیه و ارائه می‌دهد.
-مدیریت ریسک و آسیب‌پذیری SOC:
به منظور شناسایی و مدیریت ریسک‌های امنیتی و آسیب‌پذیری‌های سیستم‌ها و شبکه‌ها، فعالیت‌هایی از قبیل آزمون نفوذ (Penetration Testing) و ارزیابی امنیت (Security Assessment) را انجام می‌دهد. همچنین، با بررسی و مدیریت آسیب‌پذیری‌ها و به روزرسانی‌های امنیتی، سعی در کاهش خطرات امنیتی دارد.
-همکاری و هماهنگی با تیم‌های دیگر:
SOC به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با تیم‌های دیگر در سازمان همکاری می‌کند، مانند تیم‌های شبکه، تحقیقات امنیتی، حوادث و پاسخگویی به اضطراب (Incident Response) و مدیریت ریسک. همکاری و هماهنگی با این تیم‌ها به منظور تشخیص و پاسخ به حملات سریع‌تر و بهبود مدیریت امنیتی برای سازمان بسیار حائز اهمیت است.
این وظایف مهم و چندجانبه SOC نشان از نقش بسیار حیاتی این واحد در حفاظت و مدیریت امنیت سازمان‌ها دارد. با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و تیم‌های متخصص، SOC به سازمان‌ها کمک می‌کند تا به صورت پیشگیرانه با تهدیدات امنیتی مواجهه کنند و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنند.
مدل های SOC
با توجه به گفته‌های Gartner، پنج مدل مختلف برای ساخت و نگهداری یک SOC (مرکز امنیتی عملیاتی) وجود دارد:
Virtual SOC.1
این مدل به تیم‌های امنیتی اجازه می‌دهد رویدادها را رصد کنند و به تهدیدات پاسخ دهند، حتی در صورتی که تیم‌ها خارج از محل فیزیکی SOC باشند. این مدل هزینه‌ها را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد و نیازی به داشتن یک تیم 24 ساعته کاملاً متخصص در حوزه امنیت ندارد.این مدلSOC به صورت مجازی می باشد.
SOC Comanaged .2
در این مدل، SOC دارای مدیریت داخلی و خارجی است و به صورت مدیریت مشترک است. شرکت دارنده SOC با شرکت خارجی همکاری می‌کند و از خدمات و تجربه آنها بهره می‌برد. این مدل به شرکت‌ها کمک می‌کند تا با افزایش توانایی‌های خود، بهبود امنیت خود را ارتقا دهند.
Internal SOC.3
این مدل SOC متمرکز است که دارای زیرساخت، تیم و فرآیندهای اختصاصی است. برای رصد و مانیتورینگ 24 ساعته نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه عظیم و حداقل پنج تا هشت کارشناس امنیتی داخلی در سطوح مختلف دارد.
Global SOC.4
این مدل اصولاً دارای چندین SOC در چندین مکان در سراسر جهان است. سازمان‌های دولتی و آژانس‌های دفاعی معمولاً از این مدل استفاده می‌کنند تا امنیت خود را در سطح جهانی برقرار کنند.
External SOC.5
در این مدل، یک شرکت خارجی مسئولیت SOC را بر عهده می‌گیرد و با شرکت مذکور قرارداد می‌بندد. این مدل منجر به کاهش هزینه‌ها و مزایای مربوط به تجربه و تخصص شرکت خارجی می‌شود.
هر یک از این مدل‌ها مزایا و محدودیت‌های خود را دارند و بسته به نیازها و شرایط سازمان، مدل مناسبی را می‌توان انتخاب کرد.
